English
دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران با انتقاد از روند تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه، این موضوع را اصلی‌ترین دغدغه فعلی صنعت کاغذ کشور دانست و تأکید کرد که در صورت برنامه‌ریزی صحیح، تولیدکنندگان فعلی می‌توانند نیاز داخل را تأمین کنند و نیازی به تأسیس کارخانه جدید نیست.
امیرسامان اسفندیاری، دبیر و عضو هیئت رئیسه سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران در گفتگو با ایلنا در خصوص معرفی این مجموعه اظهار کرد: این سندیکا از اواخر دهه ۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده است اما ثبت رسمی آن به سال ۱۳۹۶ برمی‌گردد. ما در حال حاضر بیش از ۱۰۰ عضو داریم که همه تولیدکننده کاغذ هستند. همچنین تعداد زیادی از فعالان حوزه تأمین قطعات، تجهیزات و مواد شیمیایی نیز به عنوان تولیدکننده یا واردکننده با ما همکاری دارند. هر نوع پیگیری صنفی که برای این اعضاء لازم باشد، به‌ویژه در مواردی که دست خودشان به جایی نمی‌رسد، بر عهده سندیکاست.
اسفندیاری در ادامه با تأکید بر جایگاه این سندیکا افزود: ما تشکل دیگری در حوزه تولید کاغذ نداریم. سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در کنار خود، انجمن تولیدکنندگن کارتن را نیز دارد که در واقع مصرف‌کننده محصولات ماست.
او همچنین توضیح داد: از نظر حقوقی، تفاوت‌هایی میان این ساختارها وجود دارد. اتحادیه‌ها بیشتر زیر نظر اداره کار فعالیت می‌کنند، درحالی‌که سندیکاها از اتاق بازرگانی مجوز می‌گیرند که سطح بالاتری دارد.
وضعیت تولید در سال جاری
اسفندیاری با اشاره به وضعیت تولید در سال ۱۴۰۴ گفت: امسال شرایط سخت‌تری نسبت به سال گذشته داریم. مشکل در تأمین مواد اولیه و ناترازی انرژی به شکل بی‌سابقه‌ای شدت گرفته است، همچنین رکود بازار باعث شده صنعت کاغذ روزهای سختی را پشت سر بگذارد.
وی افزود: محصولاتی که ما تولید می‌کنیم شامل؛ انواع مختلف کاغذ بسته‌بندی، کاغذ تحریر، کاغذ کاربن‌لس فرم‌های اداری، کاغذ کاربند، کاغذ حرارتی و حتی کاغذ فیلتر است. هر کالایی که در کشور نیاز به بسته‌بندی داشته باشد، نیازمند کاغذ است و همین باعث پیوند مستقیم صنعت با اقتصاد کلان کشور می‌شود.
اسفندیاری با اشاره به آمارهای تولید اظهار کرد: سال گذشته بر اساس آمارهای موجود که البته چندان هم قابل اتکاء نیستند حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن کاغذ در کشور تولید شده است. این در حالی است که ظرفیت نصب‌شده در کشور حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن است. در شرایط فعلی میزان مصرف داخلی کاغذ بسته‌بندی حدود ۸۰۰ تا ۹۰۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود.
خودکفایی و صادرات
دبیر سندیکای تولیدکنندگان کاغذ گفت: در سه نوع کاغذ به خودکفایی کامل رسیده‌ایم و حتی صادرات داریم. کاغذ تست‌لاینر، کاغذ فلوتینگ و کاغذ لاینر معمولی از جمله محصولات صادراتی ما هستند که به کشورهایی نظیر عراق، ارمنستان، افغانستان، کشورهای عضو اوراسیا، ترکیه و حتی برخی کشورهای اروپایی صادر می‌شوند.
اسفندیاری تأکید کرد: در برخی انواع خاص مانند مقوای پشت‌طوسی که نیاز به خمیر بالاتری دارد، هنوز به‌طور کامل خودکفا نیستیم. البته تولیدکنندگان داخلی در حال توسعه این بخش هستند و وابستگی ما در حال کاهش است.
نیاز کشور به واردات کاغذ تحریر
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: در حوزه کاغذ تحریر، کشور همچنان به واردات وابسته است. بخشی از این واردات به تولید کتب درسی اختصاص دارد و بخشی دیگر نیز برای نیازهای حوزه نشر تأمین می‌شود. میزان تولید داخلی این نوع کاغذ بسیار کم است و نمی‌تواند نیاز کشور را برطرف کند.
اسفندیاری با اشاره به نیروی انسانی فعال در این صنعت گفت: در حال حاضر بیش از ۱۰۰ شرکت فعال عضو سندیکا هستند که تعداد قابل‌توجهی کارگر و پرسنل در آنها مشغول به کارند. هر کارخانه‌ای بسته به ظرفیت تولید خود بین ۵۰ تا چند صد نفر را به کار گرفته است که نشان‌دهنده ظرفیت اشتغال‌زایی بالای این صنعت است.
مشکل بزرگ کمبود آخال
اسفندیاری در ادامه به مشکلات موجود در صنعت کاغذ اشاره کرد و افزود: یکی از مشکلات اصلی صنعت کاغذ کشور کمبود آخال (ضایعات کاغذی) داخلی است. بیشتر تولیدات ما بر مبنای آخال، یعنی ضایعات کاغذ و کارتون بازیافتی است که از خیابان‌ها جمع‌آوری می‌شود. متأسفانه به دلیل کمبود آخال و کاهش کیفیت آن، شرایط برای تولید سخت‌تر شده است. علاوه بر این، در کشور سیاست مشخصی برای جمع‌آوری آخال‌ها وجود ندارد و متولی مشخصی برای این امر در نظر گرفته نشده است. قوانینی برای این منظور تصویب شده، اما تاکنون نتایج ملموسی در پی نداشته است.
وی افزود: مشکلات صنعت کاغذ به مشکلات مشترک بسیاری از صنایع کشور بازمی‌گردد. یکی از بزرگترین چالش‌ها، ناترازی انرژی است که منجر به قطع برق‌های متعدد می‌شود. برخی از شهرک‌های صنعتی تا چهار روز قطع برق را تجربه می‌کنند. این قطعی برق به صنعت کاغذ آسیب‌های جدی وارد می‌کند، زیرا برای تولید کاغذ نیاز است که این فرآیند پیوسته باشد. خمیر کاغذ همانند خمیر نان است و اگر مدتی متوقف شود، دیگر قابل استفاده نخواهد بود. این موضوع به‌ویژه زمانی که جدول‌بندی‌های زمان قطعی برق تغییر می‌کند، مشکل‌ساز می‌شود. برای راه‌اندازی ماشین‌های کاغذ حداقل هفت تا هشت ساعت زمان نیاز است، بنابراین قطع برق در این بازه زمانی موجب توقف تولید خواهد شد.
دغدغه تخصیص ارز برای واردات قطعات یدکی
دبیر سندیکای کاغذ در خصوص وضعیت تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه و قطعات یدکی نیز گفت: در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی ما، تخصیص ارز برای واردات قطعات یدکی است. قطعات یدکی ماشین‌آلات کاغذسازی به‌طور عمده از چین وارد می‌شود و این قطعات باید به‌طور مرتب وارد کشور شوند تا تولید ادامه یابد. مثلاً یکی از این قطعات، فلت وایر است که عمر آن حداکثر شش ماه است و اگر این قطعه نباشد، نمی‌توان تولید کرد. متأسفانه برای واردات این قطعات با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. به دلیل محدودیت‌های ارزی و تحریم‌ها، روند واردات این اقلام بسیار دشوار شده است.
وی توضیح داد: برای واردات مواد اولیه و قطعات یدکی، ارز تخصیص داده می‌شود، اما مشکلاتی در ثبت سفارش‌ها به‌وجود آمده است. اخیراً دستورالعمل‌های جدیدی برای بهینه‌سازی مصرف ارزی اضافه شده که این روند را پیچیده‌تر کرده است. طبق اطلاعاتی که داریم، سقف ارزی تخصیص داده شده به واردات برخی کالاها به پایان رسیده است و دیگر قادر به ثبت سفارش‌های جدید نیستیم. این وضعیت در شرایط فعلی، تولیدکنندگان را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
امیدواریم وعده‌ها عملی شوند
اسفندیاری با اشاره به ناترازی تصمیم‌گیری‌ها در حوزه واردات و تأمین قطعات بیان کرد: متأسفانه در حال حاضر وضعیت به‌گونه‌ای‌ست که برخی قطعات به‌موقع نمی‌رسند. طرف خارجی برای تولید کالا از ما سفارش می‌خواهد، تولیدش یک ماه زمان می‌برد، بعد هم ۴۵ روز باید در مسیر حمل‌ونقل دریایی بماند تا به ایران برسد. این فاصله باعث می‌شود که کل برنامه تعمیر یا بازسازی خطوط تولید به‌هم بریزد. مسئولان در ۶ ماه اول سال وعده‌هایی برای بهبود شرایط داده‌اند، اما اینکه در نیمه دوم سال چه تصمیمی گرفته می‌شود، هنوز معلوم نیست.
وی تأکید کرد: مشکل اصلی اینجاست که کالاهای ما را اساسی تلقی نمی‌کنند، در حالی که بدون کاغذ بسته‌بندی هیچ زنجیره تولید و توزیعی به نتیجه نمی‌رسد. سؤال من این است: شما اگر دارو تولید کنید، آیا بدون بسته‌بندی می‌توانید آن را به داروخانه تحویل دهید؟ یا لبنیات و شیر، بدون بسته‌بندی می‌رسد به دست مصرف‌کننده؟ هر کالایی که در سبد خانوار قرار دارد، به کاغذ و مقوا وابسته است.
ادامه کار در کرونا و جنگ
اسفندیاری یادآور شد: در تمام بحران‌هایی که در سال‌های اخیر رخ داد، حتی در دوران کرونا یا جنگ ۱۲ روزه اخیر، حتی یک کارخانه کاغذسازی هم متوقف نشد. در کرونا، زمانی که خرید اینترنتی شدت گرفت، بسته‌بندی و کارتن نقش اساسی در رساندن کالاها داشت. این صنعت ایثار کرد و سر پا ماند، چون بخش جدایی‌ناپذیر همه زنجیره‌های تأمین است.
وی افزود: از طریق سندیکا بارها پیگیری کردیم که تولید کاغذ باید جزو صنایع استراتژیک تلقی شود. متأسفانه هنوز در طبقه‌بندی رسمی، این جایگاه را ندارد.
دبیر سندیکا درباره وضعیت بورس کالا و ناکارآمدی آن در توزیع عادلانه گفت: بعضی کالاها را بردند در بورس عرضه کردند، ولی واقعاً خریداری برایشان نبود. حتی خود من که در یک شرکت تولیدی کار می‌کردم، تجربه این اتفاق را داشتم.
مشکلات در زنجیره تولید
اسفندیاری ادامه داد: در هر صورت، این مواد اولیه آخال به کاغذسازها داده می‌شود. برخی از این کاغذسازها خودشان مستقیماً با کارگاه‌های جمع‌آوری آخال در ارتباط هستند. برخی دیگر هم با نهادهایی مثل شهرداری یا سایر ارگان‌ها ارتباط دارند تا نیاز خود را برطرف کنند.
وی افزود: همین موضوع باعث می‌شود چنددستگی در قیمت مواد اولیه به وجود آید و همچنین کیفیت آخال دستکاری شود. وقتی این مشکلات در زنجیره تولید شکل بگیرد، در نهایت خروجی آن متوجه مصرف‌کننده نهایی خواهد شد. به‌عنوان مثال، اگر یک دارو تولید شود، بسته‌بندی آن بخشی از قیمت تمام‌شده آن دارو را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، بیمار یا مصرف‌کننده نهایی مجبور است هزینه‌های این نابسامانی را بپردازد.
زنجیره توزیع کالا بدون بسته‌بندی متوقف می‌شود
اسفندیاری اظهار کرد: در نهایت اگر تولیدکننده داخلی نیازش را از آخال تأمین نکند یا مواد اولیه‌اش به درستی و با کیفیت تأمین نشود، چاره‌ای جز واردات کاغذ ندارد. ما امروز در برخی حوزه‌ها مجبور به واردات کاغذ هستیم.
او تأکید کرد: ما در سه نوع کاغذ یعنی کاغذ بسته‌بندی، کاغذ فلوتینگ، و کاغذ تست‌لاینر به خودکفایی رسیده‌ایم و حتی امکان صادرات هم داریم، اما در حوزه‌هایی مثل کاغذ تحریر، هنوز وابسته به واردات هستیم.
وی افزود: ما بارها در جلسات مختلف از طریق سندیکا اعلام کرده‌ایم که کاغذ و مقوا به‌خصوص در حوزه بسته‌بندی باید جزء کالاهای استراتژیک تلقی شود. همان‌طور که گفتم، در دوران کرونا و حتی در جنگ اخیر غزه، حتی یک کارخانه کاغذسازی هم تعطیل نشد. چون زنجیره توزیع کالا بدون بسته‌بندی متوقف می‌شود. از دارو و شیر گرفته تا هر کالای مصرفی، همه نیاز به بسته‌بندی دارند.
نیازمند مدیریت در جمع‌آوری و پردازش آخال
او خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که قیمت‌گذاری و مدیریت عرضه مواد اولیه، به‌ویژه آخال، باید ساماندهی شود. هم اکنون جمع‌آوری، نظارت، و استانداردسازی آخال هر کدام در دست نهادی جداگانه است. ما باید صنعت بازیافت را به رسمیت بشناسیم، قوانین حمایتی برای آن تدوین کنیم و اجازه ندهیم هر کسی به‌صورت غیرقانونی وارد این حوزه شود.
اسفندیاری اظهار کرد: در مورد کاغذ تحریر سفید و برخی از انواع خاص دیگر که قبلاً هم اشاره کردم، واردکنندگان با مشکل جدی تخصیص ارز روبه‌رو هستند. اکنون بیش از پنج ماه است که تخصیص ارز به این اقلام متوقف شده و هیچ اتفاق مثبتی در این زمینه نیفتاده است.
وی ادامه داد: برای کاهش این مشکلات، به‌نظر بنده باید دو اقدام جدی در دستور کار قرار گیرد. اولین و مهم‌ترین درخواست ما، پیگیری دقیق‌تر قوانین موجود و تلاش برای اجرای واقعی آن‌هاست. ما نیاز داریم که فرآیند جمع‌آوری و مدیریت مواد اولیه مثل آخال با یک برنامه‌ریزی منسجم همراه باشد.
تخصیص ارز بزرگترین دغدغه ماست
او افزود: دومین مسئله، مشکلات مربوط به تخصیص ارز است که اکنون به یک بحران جدی برای تولیدکنندگان تبدیل شده. فرض کنیم مسئله ناترازی انرژی را کنار بگذاریم که البته خودش چالش بزرگی است اما موضوع تخصیص ارز چیزی نیست که بتوان نادیده گرفت.
دبیر سندیکای کاغذ و مقوا گفت: ما در کشور تنها ۱۰۰ تولیدکننده کاغذ داریم، این تولیدکنندگان سالانه حدود دو میلیون تن کاغذ تولید می‌کنند. اگر بنده تصمیم‌گیر بودم، اجازه راه‌اندازی کارخانه جدید را نمی‌دادم؛ چرا که همین تولیدکننده‌های فعلی، هر کدام طرح توسعه دارند و باید تمرکز را روی حمایت از همین تولیدکنندگان گذاشت.
قاچاق در حوزه کاغذ بی معنی است
او در پاسخ به پرسشی درباره قاچاق کالا عنوان کرد: تا جایی که بنده اطلاع دارم، در حوزه ما قاچاق کالا یا مواد اولیه معنا ندارد. آخال به‌گونه‌ای است که امکان صادراتش بسیار دشوار است. حتی ممنوعیت صادرات برای آن وضع شده است. بنابراین قاچاق در این حوزه عملاً منتفی است.
وی درباره کیفیت محصولات داخلی تأکید کرد: محصولات ما از نظر کیفی کاملاً قابل رقابت با نمونه‌های خارجی، به‌ویژه تولیدات ترکیه، هستند. البته ترکیه از نظر ماشین‌آلات صنعتی، جلوتر از ماست، اما اگر برای ما هم شرایط فراهم شود و بتوانیم از تمام ظرفیت خود استفاده کنیم، هیچ مشکلی برای جایگزینی واردات نخواهیم داشت.
اسفندیاری در پایان خاطرنشان کرد: اگر بخواهم یک نکته را برجسته کنم، آن موضوع تخصیص ارز است. در کوتاه‌مدت، واقعاً نگران این مسئله هستم. اگر این گره باز شود، بسیاری از مشکلات دیگر هم قابل حل خواهد بود. درباره ناترازی انرژی هم به اندازه کافی صحبت شده، ولی حالا وقت عمل است.
